Trong những năm qua, thông tin thống kê nhà nước được thu thập, tổng hợp và công bố ngày càng nhiều với chất lượng và độ tin cậy từng bước được nâng lên, là nguồn thông tin chính thống và có tính pháp lý cao nhất của nước ta. Tuy nhiên, trong điều kiện hội nhập ngày càng sâu rộng, thông tin thống kê đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập; có lúc, có nơi còn chưa đáp ứng yêu cầu của xã hội, cũng như nhu cầu ngày càng cao của người dùng tin.
Có nhiều nguyên nhân, trong đó đáng lưu ý là việc chấp hành chưa nghiêm Luật Thống kê và các quy định pháp luật liên quan; lực lượng công chức thống kê còn thiếu về số lượng, một bộ phận không ít cán bộ thống kê còn yếu về chuyên môn ở một số chi cục thống kê cấp huyện; nhận thức của một bộ phận lãnh đạo, cán bộ, công chức về công tác thống kê chưa đầy đủ; căn bệnh "thành tích" còn tồn tại ở nhiều địa phương, ngành, lĩnh vực... Những hiện tượng này đã làm ảnh hưởng đến độ tin cậy của thông tin thống kê vốn là cơ sở xây dựng các chủ trương, chính sách hay quyết định. Ngoài ra, mức phạt đối với các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực thống kê quá thấp, không đủ răn đe và không còn phù hợp.
Chính vì vậy, Nghị định số 95/2016/NÐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ quy định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực thống kê ra đời thay thế Nghị định 79 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016 có ý nghĩa thực tiễn rất lớn, là cơ sở pháp lý quan trọng để "siết chặt" kỷ cương trong hoạt động thống kê.
Thứ nhất, về thẩm quyền xử phạt, bổ sung chi tiết thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thống kê phù hợp với quy định của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành.
Thứ hai, về hành vi vi phạm, bổ sung thêm hành vi không thực hiện đúng quy trình phương án điều tra thống kê đã quy định.
Thứ ba, nâng mức xử phạt và có phương án điều chỉnh mức xử phạt phù hợp với các thay đổi về tình hình kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ đối với các hành vi vi phạm tương xứng với mức độ vi phạm, đủ điều kiện răn đe, nhất là đối với cơ quan, doanh nghiệp.
Thứ tư, giải thích cụ thể một số hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực thống kê.
Thứ năm, bổ sung về mức xử phạt đối với các hành vi: Công bố thông tin thống kê không đúng thẩm quyền, hoặc công bố thông tin thống kê chậm so với thời hạn quy định; cản trở việc tiếp cận các thông tin thống kê theo quy định được phép tiếp cận.
Ðể pháp luật về thống kê thật sự đi vào cuộc sống, các cấp, các ngành, các tổ chức, đoàn thể cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục về Luật Thống kê, Nghị định số 95/2016/NÐ-CP ngày 01/7/2016 và các văn bản pháp luật liên quan lĩnh vực thống kê, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân, đồng thời kiến nghị cần tăng cường các biện pháp sau:
- Tăng cường thanh tra, kiểm tra đối với mọi đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Thống kê; bình đẳng trong thực thi pháp luật, không phân biệt loại hình doanh nghiệp, cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, không phân biệt tổ chức, cá nhân; xử lý nghiêm, kiên quyết các hành vi vi phạm pháp luật về thống kê đối với mọi tổ chức, cá nhân vi phạm.
- Ngành Thống kê đã và đang tiếp tục tuyên truyền, phổ biến về chuyên môn, nghiệp vụ thống kê để mọi đối tượng cung cấp thông tin và người dùng tin hiểu rõ về số liệu thống kê, tạo niềm tin, sự yên tâm cho tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin thống kê, đồng thời tăng cường công tác thanh tra chuyên ngành thống kê nhằm phát hiện, uốn nắn kịp thời những hành vi vi phạm.
- Thường xuyên củng cố bộ máy thống kê từ huyện đến các phường, xã theo hướng tinh thông nghiệp vụ, có trí tuệ và đạo đức công vụ cao, tiếp tục thực hiện Đề án đổi mới đồng bộ các hệ thống chỉ tiêu thống kê, Chiến lược phát triển thống kê Việt Nam, mà trọng tâm là công tác phương pháp chế độ thống kê.
- Đề xuất lãnh đạo địa phương có chủ trương chỉ đạo cụ thể các ban ngành và các phường, xã thực hiện đồng bộ và thường xuyên việc đổi mới này. Tăng cường tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ bổ sung kiến thức mới về phương pháp luận thống kê cho cán bộ công chức thống kê, nhất là cán bộ không được đào tạo chuyên ngành thống kê, cán bộ thống kê xã, phường./.